Gebruiken en Tradities
Vogelschieten
|
Tot op heden zijn de achtergronden van het vogelschieten in mist gehuld. Waarom schieten de schutters op een vogel? Waarom kronen ze de winnaar van het vogelschieten tot koning? Waarom noemen ze hem niet opperman of hoofdman? We kunnen slechts een verklaring voor dit fascinerende fenomeen vinden vanuit de culturele traditie en de belevingswereld van weleer.
|
Oorsprong
Vroeger leefde men van seizoen tot seizoen. Was de lente vruchtbaar en de zomer zacht, dan kon in de herfst voldoende voedsel worden geoogst om de winter door te komen. Zo niet, dan werd waarschijnlijk honger geleden.
In oude reglementen is sprake van 'voghel ofte papagaey' schieten, dat traditioneel in het voorjaar plaatsvond (vaak is dat nog zo). De 'voghel ofte papagaey' was een zinnebeeld van de vruchtbaarheid van het voorjaar, evenals Afrodite, de Griekse godin, die in de gedaante van een vogel van de Olympus afdaalde om de stervelingen vruchtbaarheid te schenken. Ook de 'Heilige Geest'wordt traditioneel in de gedaante van een vogel afgebeeld. Net zoals de duif van Noa, die de palmtak bracht ten teken dat de zondvloed voorbij was, geeft ze aan dat de winter voorbij is.
Door die vruchtbaarheid in de vorm van een bonte vogel of papagaai 'af te schieten', kon zij als een feniks met hernieuwde kracht in de persoon van de schutterskoning herrijzen. Dus kreeg hij de zilveren vogel omgehangen, ten teken dat 'de kracht van het voorjaar in hem was'. Mede omdat de schutter tijdens het vogelschieten getoond had 'de beste der besten' te zijn, noemde men hem in de feodale traditie 'koning'.
Aan dit jaarlijkse ritueel van het vogelschieten is tot op heden weinig veranderd. Wel zijn er vaak kleine of grotere verschillen te merken tussen de schutterijen onderling. Vaak zijn er nog andere verplichtingen voor de nieuwe koning bijgekomen, zoals bijvoorbeeld een feestmaaltijd of traktatie geven voor alle schutters.
In oude reglementen is sprake van 'voghel ofte papagaey' schieten, dat traditioneel in het voorjaar plaatsvond (vaak is dat nog zo). De 'voghel ofte papagaey' was een zinnebeeld van de vruchtbaarheid van het voorjaar, evenals Afrodite, de Griekse godin, die in de gedaante van een vogel van de Olympus afdaalde om de stervelingen vruchtbaarheid te schenken. Ook de 'Heilige Geest'wordt traditioneel in de gedaante van een vogel afgebeeld. Net zoals de duif van Noa, die de palmtak bracht ten teken dat de zondvloed voorbij was, geeft ze aan dat de winter voorbij is.
Door die vruchtbaarheid in de vorm van een bonte vogel of papagaai 'af te schieten', kon zij als een feniks met hernieuwde kracht in de persoon van de schutterskoning herrijzen. Dus kreeg hij de zilveren vogel omgehangen, ten teken dat 'de kracht van het voorjaar in hem was'. Mede omdat de schutter tijdens het vogelschieten getoond had 'de beste der besten' te zijn, noemde men hem in de feodale traditie 'koning'.
Aan dit jaarlijkse ritueel van het vogelschieten is tot op heden weinig veranderd. Wel zijn er vaak kleine of grotere verschillen te merken tussen de schutterijen onderling. Vaak zijn er nog andere verplichtingen voor de nieuwe koning bijgekomen, zoals bijvoorbeeld een feestmaaltijd of traktatie geven voor alle schutters.
Werking
Hoewel de werking bij een vogelschieting er bij de ene schutterij anders uitziet dan bij de andere, gaat het toch om hetzelfde feit: het vervangen van de oude koning door een nieuwe. Hierna wordt er een voorbeeld uitgewerkt, maar iedere schutterij kan daarvan afwijken.
Nadat de 'oude koning' en de wereldlijke en geestelijke beschermheer (een notabele uit het dorp en de pastoor) het openingsschot hebben gelost, schieten de leden in volgorde van loting om de beurt net zolang, tot het laatste stukje valt.
Nadat de 'oude koning' en de wereldlijke en geestelijke beschermheer (een notabele uit het dorp en de pastoor) het openingsschot hebben gelost, schieten de leden in volgorde van loting om de beurt net zolang, tot het laatste stukje valt.
De "vogel" waarop men schiet is vaak een figuur op een houten plaat of blok. Op deze plaat is bijvoorbeeld een cirkel getekend. Het is de bedoeling de cirkel eruit te schieten. Diegene die het schot lost wardoor de vogel (de cirkel dus) naar beneden valt, is de koning.
Er volgt een plechtigheid waarbij de zilveren koningsvogel en koningsplaten over de schouders gehangen worden. Na zijn 'ambtsperiode' dient de koning een eigen zilveren schild aan de collectie toe te voegen.
Schiet de koning drie jaren na elkaar de vogel af, dan wordt hij tot keizer gekroond. Dit is een functie die hij in principe tot aan het einde van zijn leven behoudt. Zilver wordt goud en het jaar daarop wordt een nieuwe koning naast de keizer geïnstalleerd.
Er volgt een plechtigheid waarbij de zilveren koningsvogel en koningsplaten over de schouders gehangen worden. Na zijn 'ambtsperiode' dient de koning een eigen zilveren schild aan de collectie toe te voegen.
Schiet de koning drie jaren na elkaar de vogel af, dan wordt hij tot keizer gekroond. Dit is een functie die hij in principe tot aan het einde van zijn leven behoudt. Zilver wordt goud en het jaar daarop wordt een nieuwe koning naast de keizer geïnstalleerd.
Processie
Traditioneel bestaat een hechte band tussen de schutterijen en de katholieke kerk. Veelal wordt ervan uitgegaan dat de schutterijen op het platteland in de 16e en 17e eeuw mede zijn opgericht om processies te beschermen tegen aanvallen van de protestanten. Feit is dat in de meeste reglementen van de schutterijen uit die tijd inderdaad wordt verwezen naar de 'broderschappe (...) die "met gewapender handt" (...) het "H. sacrament des altaers tott vergitenisse van heun bloett gereidt sijn souden in alle tijden te defenderen".
Vandaar dat op processie-zondag heel wat schutterijen meetrekken in de processie van hun parochie. Hierbij moet worden opgemerkt dat het uittrekken van processies in vele parochies niet meer aan de orde is.
Begrafenis
Een zowel sociaal als kerkelijk belangrijke activiteit van de schutterij is het begraven van een overleden medebroeder. Bij sommige schutterijen werden lijsten bijgehouden met daarop alle leden die gestorven waren. Kennelijk vonden de leden het belangrijk dat ze na hun overlijden herdacht zouden worden in de ‘memoria’ van de schutterij en ook vonden zij gemoedsrust in de wetenschap dat de schutterij hen na hun overlijden ten grave zou dragen.
|
|
Foto's genomen bij een begrafenis met schutterseer van een gewaardeerd lid van schutterij
Sint-Sebastiaan Sint-Huibrechts-Lille. |
De lijkkist werd door zijn schutbroeders tot voor het altaar gebracht. Het trommelkorps bracht een muzikale hulde waarna de voorzitter een mooie brief voorlas.
Na de kerkelijke dienst begaf men zich naar het kerkhof. Een trommelaar liep 3x al trommelend rond het stoffelijk overschot terwijl de overigen een laatste groet brachten. Hierna lieten de schutters de kist in het graf zakken. Als afscheid strooiden men nog een palmtakje in het graf.
Na de kerkelijke dienst begaf men zich naar het kerkhof. Een trommelaar liep 3x al trommelend rond het stoffelijk overschot terwijl de overigen een laatste groet brachten. Hierna lieten de schutters de kist in het graf zakken. Als afscheid strooiden men nog een palmtakje in het graf.
Meiboomplanting
Het planten van een meiboom is een erg oud gebruik dat voorkwam in grote delen van Europa. Het is een vruchtbaarheidsrite om bij het begin van de zomer de natuur te huldigen. Men geloofde dat het planten van de boom leidde tot vruchtbaarheid voor vee, akkers en mensen. Het planten van de meiboom is in sommige gemeenten nog een erg levend ritueel, dat gepaard gaat met feestelijkheden en uitingen van liefde voor de gemeente waarin men woont. Boven in de meiboom hangt een krans ten teken van de cyclische rondgang van het leven of het levensrad.
Ook in Opoeteren werden er in het verleden door onze voorouders-schutters de weg van de processie en de huizen van de notabelen gemeid. Sinds 30 april 2009 heeft de Koninklijke schutterij Sint-Dionysius deze traditie in ere hersteld en plant op de vooravond van 1 mei een meiboom. Voor de organisatie van het gebeuren werkt schutterij Sint-Dionysius samen met andere plaatselijke verenigingen, namelijk Gezinsbond Opoeteren en de plaatselijke afdelingen van KVLV en Landelijke Gilde.
Ook in Opoeteren werden er in het verleden door onze voorouders-schutters de weg van de processie en de huizen van de notabelen gemeid. Sinds 30 april 2009 heeft de Koninklijke schutterij Sint-Dionysius deze traditie in ere hersteld en plant op de vooravond van 1 mei een meiboom. Voor de organisatie van het gebeuren werkt schutterij Sint-Dionysius samen met andere plaatselijke verenigingen, namelijk Gezinsbond Opoeteren en de plaatselijke afdelingen van KVLV en Landelijke Gilde.
Foto's van de Facebook-pagina van Sint-Dionysius Opoeteren
Omstreeks 19u15 vertrekken de schutters gevolgd door de paarden met de meiboom aan de Sjöttekamer in optocht naar het Kerkplein, waar op traditionele wijze met houten stutten de meiboom geplant zal worden. Iedereen kan dit spektakel aanschouwen van op het terras met een versnapering, verzorgd door de dames van KVLV en een drankje aan economische prijzen. Voor de kinderen is er de mogelijkheid om een tochtje te maken met de paardenslee. Gezinsbond Opoeteren zorgt voor animatie met oude volksspelen. In ongeveer 2 uur tijd zetten de leden van Sint-Dionysius de boom van circa 28 m lang en ruim 1000 kg recht op het plein aan de kerk.
Foto's van de Facebook-pagina van Sint-Dionysius Opoeteren
Detail : de kransen op de rug van de paarden bestaan uit honderden rozen die vlijtig door de dames van Sint-Dionysius ieder jaar weer worden gemaakt
Detail : de kransen op de rug van de paarden bestaan uit honderden rozen die vlijtig door de dames van Sint-Dionysius ieder jaar weer worden gemaakt
